Blind voor mens en recht: ook de gemeente moet leren van doorgeslagen fraudejacht

Mensenlevens zijn vermorzeld door een doorgeslagen fraudejacht, ondoordachte bezuinigingen, dwingende financiële kaders en perverse prikkels. Dat is een van de belangrijkste conclusies van de parlementaire enquêtecommissie die maandag het rapport ‘Blind voor mens en recht’ presenteerde. Ook de gemeente moet leren van dit rapport, vindt fractievoorzitter Janneke Holman. 

Loonstrookjes in verkeerde mailbox, uitkering stopgezet 

Het is slechts één verhaal, in dit geval in een recent rapport van onze Haagse gemeentelijke ombudsman: de (daklozen)uitkering van een man werd stopgezet, omdat hij werk had gevonden voor een paar uur per week en zijn inkomsten niet had doorgegeven aan de gemeente. Wat bleek? Hij had zijn loonstrookjes wél gestuurd, maar de gemeente had de e-mails in de algemene inbox laten zitten, in plaats van in het dossier van de man te plaatsen. En zo wordt een fout van de gemeente op het bordje van een burger geschoven: je uitkering wordt onterecht stopgezet, en je moet er zelf maar achteraan om de boel weer recht te breien. Waarbij dit nog maar een klein deel is van een verhaal waar vanalles mis ging. 

Als je de overheid het hardste nodig hebt, word je het hardst geraakt

De parlementaire enquêtecommissie deed onderzoek naar de landelijke overheid, wetgeving en de rol van de Tweede Kamer, maar de harde conclusies gelden evengoed voor gemeenten: mensen die de overheid het hardste nodig hebben, worden het hardst geraakt als diezelfde overheid blind is voor de rechten van mensen. Dat zagen we natuurlijk bij het toeslagenschandaal – een nationale kwestie -,  maar het speelt bij uitstek ook op lokaal niveau, aangezien gemeenten verantwoordelijk zijn voor het toekennen en uitkeren van, en handhaven op de bijstand: juist een taak waarvan mensen vaak 100% afhankelijk zijn van overheid voor hun inkomen, en daarmee extra kwetsbaar zijn. Dat vraagt om een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zorgvuldigheid. 

Met de kennis van nu, of ook gewoon met de kennis van toen?

Met de kennis van nu, maar eigenlijk ook gewoon met de kennis van toen, kun je daarom ook met je wenkbrauwen fronsen bij het beleid van de gemeente in de voorbijgaande jaren. In het coalitieakkoord van 2018 werd een ‘intensiveringsslag’ in de aanpak van bijstandsfraude aangekondigd. Zonder enige onderbouwing, motivatie of noodzaak. Of ja, omdat het doel was om de ‘bijstandsafhankelijkheid in de stad te verminderen’. De ‘instroom’ in de bijstand moest en zou omlaag en de ‘uitstroom’ omhoog. Als je er al niet cynisch over was, dan zou je het nu worden. 

Lokaal leren van de parlementaire enquête over fraude

Van het mensbeeld dat daarachter schuil gaat – de manier waarop de gemeente over haar eigen inwoners denkt – moeten we af. Gelukkig staat in het nieuwste coalitieakkoord uit 2023 dat we uitgaan van vertrouwen in plaats van wantrouwen, en dat we kijken of de aanpak van bijstandsfraude hier nog wel bij past. Ik wil weten hoe het met de uitvoering hiervan staat. En er zijn nog veel andere lessen te trekken uit het rapport van de enquêtecommissie, bijvoorbeeld dat mensen die knel zitten altijd persoonlijk iemand kunnen spreken en niet van het kastje naar de muur gestuurd worden. Daarom zou het goed zijn als we in Den Haag met het rapport ‘Blind voor recht en mens’ in de hand kijken wat we hier lokaal van kunnen leren.

Janneke heeft schriftelijke vragen gesteld aan het college. 

Reageren?

Wil je reageren of wil jij je verhaal kwijt over de dienstverlening van de gemeente over de bijstand, armoedebeleid, Wmo, jeugdhulp of iets anders? Mail dan naar [email protected].