Vrij en zelfstandig, gebroederlijk naast elkaar

Soms waan je je in Ankara, Rabat of een of andere provinciestad in het oosten van Turkije als je door Transvaal in Den Haag of Lombok in Utrecht wandelt. Deze wijken zijn in de loop der jaren ontstaan. De eerste “gastarbeiders” kwamen en betrokken de goedkoopste woningen. Diegenen die het zich konden veroorloven vertrokken. Die leeggekomen plek werd ingenomen door minder kansrijke mensen uit andere culturen. Dit proces gaat nog steeds door en in zekere zin herhaalt het zich: migranten die het zich financieel kunnen veroorloven vertrekken ook naar andere wijken en steden. Dit leidt ertoe dat de minst kansrijke mensen in de Nederlandse samenleving zich noodgedwongen vestigen in deze wijken, waardoor bijna als vanzelf achterstandswijken ontstaan.

De problemen in deze wijken zijn behoorlijk opgelopen en de veiligheid en leefbaarheid staan onder druk. Voor de oorspronkelijke bevolking is dit een reden om zich af te zetten tegen allochtonen en in sommige gevallen zelfs een vijandige houding aan te nemen. Tegelijkertijd leven nog al wat migranten niet midden in de Nederlandse samenleving maar in hun eigen leefwereld en leefregels. Zij voelen geen binding en betrokkenheid bij onze samenleving. Dit heeft tot gevolg dat zij leven in de “veilige” cocon van de eigen leefgemeenschap. Dat is zeker niet bevorderlijk voor het integratieproces. Dit is op zijn beurt weer niet positief voor de acceptatie van migranten door autochtonen… en zo zitten we in een vicieuze cirkel gevangen.

In iedere krant lees je het, in veel tv programma´s komt het terug , iedere politicus praat erover. Eigenlijk heeft iedere Nederlander er wel een mening over: er is iets aan de hand in Nederland. Vele mensen met een verschillende afkomst wonen in Nederland en hebben zich blijvend hier gevestigd. In de grote steden vormen ze een substantieel, zo niet zelfs een meerderheid, van de inwoners. Dat dit niet altijd van een leien dakje gaat en behoorlijk schuurt, verbaast inmiddels niemand meer. Nederland is een rijkgeschakeerde samenleving. Mensen met verschillende etnische en culturele achtergronden, religies en levensstijlen maken Nederland tot een kleurrijk mozaïek. Maar hoe boeiend en leuk deze verscheidenheid ook kan zijn, het leidt ook tot spanningen.

De polarisatie tussen bevolkingsgroepen en religies neemt toe. Stigmatiserende en radicaliserende krachten leiden ertoe dat de eigen etnische groep als ´goed´ gedefinieerd wordt. Automatisch betekent dat dan dat het vreemde de vijand is… Wij, de PvdA, kunnen onze ogen hier niet voor sluiten. De vicieuze cirkel moet snel onderbroken worden. Helaas bestaat hiervoor geen Haarlemmer olie. Er zijn geen snelle en simpele oplossingen. De samenleving is niet maakbaar, maar wel kneedbaar. De politiek kan daarbij verschil uit maken. De kunst daarbij is om de minimale invloed maximaal in te zetten.

Het onderbreken van de vicieuze cirkel is een kwestie van investeren in elkaar. Veel tijd, veel energie door velen. Zwart en wit, hetero en homo, man en vrouw, hindoe, christen en islamiet. Het moet van alle kanten komen. Juist als je elkaar raakt, wringt en schuurt het, kan het pijn doen en kwetsen. Maar het is de enige weg om één samenleving te vormen waarin iedereen zich thuis voelt. Een samenleving waarin een ieder op zijn eigen wijze vorm kan geven aan zijn bestaan. En waarin geen groepen aan de zijlijn staan.

Het niet benoemen van problemen (hoe goed bedoeld ook) heeft averechts gewerkt. Misschien hebben we onder de noemer van tolerantie onverschilligheid gezaaid. Onverschilligheid bevordert niet dat mensen in elkaar investeren. Kortom, het is tijd om zaken te bespreken. Zowel verschillen als overeenkomsten. Wat vinden we als samenleving acceptabel? Waar liggen onze grenzen? Door met elkaar te praten en te luisteren kunnen we de grenzen verkennen. Wél met respect voor ieders achtergrond en persoon, met de bedoeling om ´de boel bij elkaar te houden´. Zo soft hoeft dit niet te zijn. Niet alles kan en mag.

Natuurlijk mogen we de vraag stellen in hoeverre de sociaal-economische achterstand van veel allochtonen kan worden verklaard door het vasthouden aan de eigen cultuur of geloof? We mogen, nee we moeten polygamie, eerwraak, geweld binnen het huwelijk, houding ten opzichte van homoseksualiteit en de hypocriete houding ten aanzien van vrouwelijke seksualiteit aan de kaak stellen. Cultuur en/of religie mogen geen vrijbrief zijn om iedereen die zijn leven anders inricht dan de cultuur of koran voorschrijft, af te keuren.

De integratie van allochtonen in de samenleving is een noodzakelijke maar ook een lastige opgave. Tegelijkertijd moeten we oppassen dat de discussie over deze opgave een probleem op zich wordt. Een discussie die zich uitbreidt met allerlei zaken als moslimterrorisme en vrouwenbesnijdenis. Daardoor verliezen we langzamerhand het zicht op de goede ontwikkelingen, deze zijn er er immers ook. Denk daarbij aan het stijgende opleidingsniveau van allochtone jongeren, met name vrouwen.

Er is behoefte aan een heldere visie en een duidelijke richting. De PvdA wil problemen oplossen, zonder het te dramatiseren. Het ontstaan van nieuwe problemen voorkomen, zodat we het fundament van onze samenleving kunnen verstevigen.

We streven naar gelijke kansen voor iedereen. Het mag niet zo zijn dat de sociaal-economische kansarme situatie waarin veel allochtonen verkeren, bepalend blijft voor hun huidige en toekomstige positie in de samenleving. Niet voor niets zijn solidariteit en emancipatie belangrijke basisprincipes van de sociaal-democratie! Echter, gelijke kansen betekenen niet automatisch gelijke uitkomsten. Dat hangt natuurlijk ook van de eigen inzet af.

Vestiging in Nederland veronderstelt een commitment. Zowel van de samenleving als van de immigrant. Deze immigrant moet deel willen uitmaken van deze samenleving. Tegelijkertijd moet de samenleving hem willen opnemen. De taal is de sleutel tot de Nederlandse samenleving. De immigrant moet dus de taal willen leren, desnoods onder zachte dwang; de PvdA wil een samenleving die dat mogelijk maakt door voldoende voorzieningen en maatregelen. De PvdA is een partij die mensen de kans wil geven om te integreren door ze te stimuleren en, uit te dagen,.. Ook al zijn er voldoende voorzieningen, zonder eigen initiatief is iedere poging om te integreren, gedoemd te mislukken. Zwakke groepen en kwetsbaren verdienen onze steun, maar dit mag niet ten koste gaan van de eigen verantwoordelijkheid.

PvdA streeft naar zoveel mogelijk gelijke kansen. Werk is hiervoor de beste garantie. Dankzij werk kunnen mensen sociale contacten opdoen, een inkomen verwerven zich verbonden voelen en bijdragen aan de samenleving. Daarom streeft de PvdA naar een gezonde economische ontwikkeling die zorgt voor werkgelegenheid voor zowel hoog- als laagopgeleiden . Daarnaast staat de PvdA voor een activerend arbeidsmarktbeleid dat er op gericht is om zo weinig mogelijk mensen aan de kant te laten staan. Het is onze taak om mensen in dit streven bij te staan en mensen waarnodig op hun eigen verantwoordelijkheid te wijzen. De arbeidsmarktpositie van allochtonen kan beter. Door meer aandacht voor taal, integratie en opleiding. Maar ook door discriminatie met kracht te bestrijden.

Voor het goed functioneren van een samenleving zijn sociale samenhang en betrokken burgers noodzakelijk. Mensen moeten zich verbonden voelen met elkaar, zelfs wederzijds afhankelijk zijn van elkaar. Het voortdurend blijven bestaan van zwarte scholen, eigen theehuizen in zwarte wijken en importhuwelijken bevordert dit proces niet. Ik wil wijken waarin arm en rijk, zwart en wit naast elkaar wonen, naar school gaan en samen leven.

Kortom, dat kan alleen als ze elkaar tegenkomen, op het sportveld, op school, in de buurt, in de kroeg of thuis. Want dan pas waan je je in een kleurrijk Nederland, en niet meer in Ankara of Rabat.

Natuurlijk heeft de Turkse dichter Nazim Hikmet dit veel mooier onder woorden gebracht. Ik citeer enkele regels uit een gedicht van zijn hand:

Leven,

Als een boom,

Vrij en zelfstandig,

En als een bos,

Gebroederlijk naast elkaar.